Ογδόντα χρόνια μετά την άλωση της Κωνσταντινουπόλεως από τους Οθωμανούς ξεκινούσε η περιπέτεια ενός κοριτσιού, γόνου αριστοκρατικής οικογενείας της Κέρκυρας, που αιχμαλωτίσθηκε, υϊοθετήθηκε από Τούρκους και κατέληξε βασιλομήτωρ του Σουλτάνου της Υψηλής Πύλης. Η Καλή Καρτάνου δεν υπήρξε ούτε η πρώτη, ούτε η τελευταία ελληνικής καταγωγής σουλτάνα. Είναι, ωστόσο, η λιγότερο γνωστή σε σχέση με άλλες, καθώς η ιστορία δεν έχει φωτίσει ιδιαίτερα την προσωπικότητα και τον, ομολογουμένως, μυθιστορηματικό βίο της. Τα λίγα ενδιαφέροντα ιστορικά στοιχεία που υπάρχουν γι’ αυτήν, τα πληροφορούμεθα από χρονογράφους της εποχής εκείνης, από επιστολές που την αναφέρουν κι από μιά ιστορική σκιαγραφία του κερκυραίου λογίου Κωνσταντίνου Νησιώτη.
Σύμφωνα λοιπόν με τα παραδιδόμενα, η Καλή γεννήθηκε το 1530 στο πατρογονικό κτήμα των Καρτάνων στην Κουλούρα. Ήταν το μικρότερο από τα τέσσερα παιδιά του προκρίτου Νικολάου Καρτάνου και της συζύγου του Ρεγγίνας. Μέχρι τα επτά της χρόνια ζούσε μιά σχετικά ήρεμη ζωή στην πατρίδα της, που τελούσε υπό Ενετική κατοχή. Το 1537 όμως, οι δυνάμεις του Οθωμανικού κράτους με επικεφαλής τον Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσα, εκτελώντας δεδομένες εντολές του Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπούς – που πάντα εποφθαλμιούσε την στρατηγικής σημασίας νήσο – εισέβαλαν στην Κέρκυρα και την κατέλαβαν προχωρόντας σε λεηλασίες και σφαγές, ιδιαίτερα του πληθυσμού της υπαίθρου. Από τις 28 Αυγούστου 1537, ημέρα της εισβολής, έως τις 12 Σεπτεμβρίου του ιδίου έτους, οπότε κι απεχώρησε το τουρκικό εκστρατευτικό σώμα, η Κέρκυρα θρηνούσε όχι μόνο ανυπολόγιστο αριθμό νεκρών, αλλά και περίπου 20.000 αιχμαλώτους που επιβιβάστηκαν βίαια στα πλοία με προορισμό τα σκλαβοπάζαρα της Κωνσταντινούπολης. Μεταξύ των τελευταίων ήταν κι ο Νικόλαος Καρτάνος με τη σύζυγο και τα παιδιά τους, Φωτεινή, Γεώργιο, Εμμανουήλ και Καλή. Η ήδη κλονισμένη υγεία του κερκυραίου άρχοντα δεν του επέτρεψε να αντέξει τις κακουχίες κι έτσι εξέπνευσε εν πλώ στο Αιγαίο. Όταν στις 20 Σεπτεμβρίου ο στόλος του Μπαρμπαρόσα κατέπλευσε στην Πόλη, οι αιχμάλωτοι άρχισαν να πωλούνται χωρίς χρονοτριβή σε εμπόρους της ανατολικής ενδοχώρας. Μαζί πουλήθηκαν η Ρεγγίνα και τα παιδιά της, εκτός από την Καλή, που αναγκαστικά χωρίστηκε από τους οικείους της, καθώς έμεινε «αζήτητη». Ωστόσο, κάποιος εύπορος Τούρκος, ονόματι Σαϊντίν Χορέν, την πήρε κοντά του και την ανέθρεψε στους κόλπους της δικής του οικογένειας. Την ονόμασε δε «Νουρ-μπανού» (Φωτεινή).
Γιά μιά περίπου δεκαετία η Καλή έζησε με το θετό πατέρα της και τα παιδιά του. Καθώς μεγάλωνε κι ωρίμαζε, ξεχώριζε όχι μόνο γιά τα χαρίσματα και τις αρετές της, αλλά και γιά τα έντονα φυσιογνωμικά χαρακτηριστικά της (αφού ήταν ξανθή με γαλανά μάτια). Όλα αυτά δεν πέρασαν απαρατήρητα από τον νεαρό σουλτάνο Σελίμ Β΄ που μόλις είχε διαδεχθεί τον Σουλεϊμάν στο θρόνο. Δεν άργησε να την καλέσει στο παλάτι ως οδαλίσκη. Μέσα όμως σε σύντομο χρονικό διάστημα η νεοφερμένη τον είχε κερδίσει ολοκληρωτικά κι όταν αποφάσισε να αποκτήσει μαζί της διάδοχο, αποκλείοντας όλες τις άλλες γυναίκες του χαρεμιού, η Καλή έγινε «καντίν» (κυρία) και συνάμα το πλέον σεβαστό πρόσωπο στο παλάτι μετά από αυτόν. Το 1546 έφερε στον κόσμο τον γιό του Σελίμ, Μουράτ. Είχε πλέον γίνει «βαλιντέ» σουλτάνα, δηλαδή βασιλομήτωρ, μετά το θάνατο του Σελίμ το 1574 και ο λόγος της καθώριζε πλέον το πεπρωμένο προσώπων και λαών...
Παρά ταύτα δεν λησμόνησε ποτέ την Ελληνική της καταγωγή. Κάθε φορά που οι περιστάσεις το απαιτούσαν ασκούσε την επιρροή που της έδινε η θέση της γιά το όφελος των Ελλήνων υπηκόων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Δεν παρέλιπε δε να βοηθά και Έλληνες σκλάβους να απελευθερώνονται και να επαναπατρίζονται. Στη συνάφεια αυτή αξίζει να αναφερθεί και το εξής απίστευτο και συγκλονιστικό: Το 1564 ναύλωσε ένα πλοίο προκειμένου να μεταφερθούν και πάλι στην Κέρκυρα επιζώντες νησιώτες που είχαν απαχθεί μαζί της το 1537. Μεταξύ αυτών ήταν και η μεγάλη πλέον σε ηλικία Ρεγγίνα με τους δύο γιούς και την κόρη της. Οι Καρτάνοι φυσικά δεν γνώριζαν την πραγματική ταυτότητα της «πρώτης κυρίας» του παλατιού, που τους είχε αποκαταστήσει. Την πληροφορήθηκαν λίγο καιρό μετά την επιστροφή τους στην Κέρκυρα από έναν ταξειδιώτη, ονόματι Αρίστο Βουκεντή. Η οικογένεια Καρτάνου μετέβη εκ νέου στην Πόλη και ζήτησε ακρόαση από τη βαλιντέ σουλτάνα. Όταν εκείνη τους δέχτηκε και διαπίστωσε ποιούς είχε απέναντί της, κάθε εθιμοτυπία καταλύθηκε και οι σκηνές που εκτυλίχθηκαν μόνο με την συνάντηση του ομηρικού Οδυσσέα με την Πηνελόπη μπορούν να συγκριθούν...
Παρά την ευτυχή επανένωση της οικογένειάς της, η Καλή δεν εστάθη δυνατό να επιστρέψει στην Κέρκυρα με τους δικούς της, αφού ήταν δέσμια της θέσεως και των υποχρώσεών της στο παλάτι. Τα χρονικά της εποχής αναφέρουν πως όταν τελικά απεβίωσε το 1584, σε ηλικία 54 ετών, «ο Μουράτ προέπεμψε μέχρι της τελευταίας θύρας του σεραγιού τη νεκρή, ταφείσα εντός του τεμένους της Αγίας Σοφίας, εν τω ιδίω τάφω το περιέχοντι την κόνιν του Σελίμ...». Ο θρύλος έχει να λέει πως η χριστιανική της ψυχή ξαναγύρισε στο πατρικό της σπίτι, που τόσο επιθυμούσε όσο ζούσε. Κι απόμεινε εκεί να τριγυρνάει στα μισογκρεμισμένα δωμάτια ν΄ αναζητεί τους γονείς της και να τους μοιρολογάει. Οι περαστικοί άκουγαν το πνιγμένο κλάμα της και βιάζονταν ν΄ απομακρυνθούν. Το ερειπωμένο σπίτι, στον όρμο της Κουλούρας, θεωρήθηκε στοιχειωμένο κι οι διαβάτες συμπονούσαν την απαρηγόρητη ψυχή αλλά και την φοβούνταν.
Μ. Κ. Μ.
(Στη φωτογραφία: Το οικόσημο της οικογενείας Καρτάνου με τα χαρακτηριστικά τρία σύμβολα – όχι τέταρτο (quarta no – κάρτα νο), εξ ου και το όνομα «Καρτάνος»).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου